Η πανδημία της COVID-19 εμφανίστηκε ξαφνικά, εισέβαλε και κυρίευσε τη ζωή και τη σκέψη μας. Πάγωσε κάθε δραστηριότητα, ανέτρεψε τα πάντα, κλειστήκαμε στα σπίτια μας, περιμένοντας να περάσει σαν ένας τυφώνας διάρκειας μηνών, σκόρπισε το φόβο για την ίδια μας τη ζωή και των αγαπημένων μας. Ζούμε μία περίοδο μεγάλων, δραστικών –και ίσως σε κάποιους τομείς οριστικών– αλλαγών, των οποίων τις ακριβείς διαστάσεις αδυνατούμε να συλλάβουμε αυτή τη στιγμή –λόγω και της έλλειψης προηγούμενης εμπειρίας αλλά και εξαιτίας του παγκοσμιοποιημένου τρόπου ζωής και επικοινωνίας– όπου το αύριο φαίνεται αβέβαιο και σε πολλά σημεία σκοτεινό.
Συνέντευξη: Ρούλα Σκουρογιάννη
Στο πλαίσιο αυτό, αναπόφευκτα η ψυχολογία των ατόμων ταράζεται συθέμελα… Βιώνουμε αλλεπάλληλες και σημαντικές μεταβολές, χωρίς το χρόνο να εμπεδώνουμε τα νέα δεδομένα. Οι ανατροπές είναι τόσο πολυδιάστατες που δεν έχουμε το χρόνο να σκεφτούμε καν πώς νιώθουμε και να ακούσουμε τον εαυτό μας. Μπορεί να πατήσαμε ένα pause σε όλα επιφανειακά, αλλά μέσα μας δουλεύει ένα σαράκι που θα κάνουμε πολύ καιρό, όπως φαίνεται, να επουλώσουμε τις πληγές που ανοίγει…
Ο κρατικός μηχανισμός δουλεύει ασταμάτητα να εμποδίσει την εξάπλωση της πανδημίας και να περιθάλψει τη σωματική μας υγεία και στο επίπεδο αυτό εμείς μπορούμε να συνδράμουμε με τον εγκλεισμό μας στο σπίτι που φαίνεται να είναι η μόνη λύση. Η ψυχική μας υγεία, όμως, αρχίζει και εκπέμπει σήματα κινδύνου. Δεν ακούει, βλέπετε, πάντα τη φωνή της λογικής.
Μιλήσαμε με την ειδικό, την Ψυχολόγο Υγείας Χριστίνα Καραπάνου*, προσπαθώντας να προσδιορίσουμε τι ενοχλεί την ψυχή μας στον καιρό της ολικής απαγόρευσης, τι ενοχλεί τις σχέσεις μας και πώς θα είμαστε εμείς την επόμενη ημέρα. Οι απαντήσεις που λάβαμε θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σαν μάθημα εντατικής επιμόρφωσης! Θεωρητικό, αναλυτικό και παράλληλα με πρακτικές συμβουλές που όλοι νιώθουμε να έχουμε τόση ανάγκη αυτή την ιδιαίτερη περίοδο της ζωής μας. Την ευχαριστούμε πολύ για αυτή την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανάλυση!
- Τι ενοχλεί περισσότερο τον κόσμο και γκρινιάζει, ο εγκλεισμός καθαυτός ή η αίσθηση ότι βρίσκεται υπό απαγόρευση;
Όταν αλλάζει η ρουτίνα ενός ανθρώπου από αυτό που έχει συνηθίσει να υπάρχει ως «κανονικό» ενεργοποιούνται κάποιοι μηχανισμοί άμυνας που τους ονομάζουμε «στρατηγικές αντιμετώπισης» – Coping Strategies.
Οι μηχανισμοί αυτοί υπάρχουν εκεί από τη φύση προκειμένου να προστατέψουν την ισορροπία του ατόμου όταν διαγνώσουν αλλαγές σε δύο τομείς:
Α) «Στην προσωπική μας λειτουργικότητα»
Β) Στο περιβάλλον μας – Κοινωνία – Οικογένεια – Κράτος – Περίγυρος
Οι στρατηγικές αντιμετώπισης ενεργοποιούνται όταν αναγνωριστεί οποιαδήποτε «αλλαγή» ( Disrupting the Normalization Period – Lazarus 1981) με στόχο να επαναφέρουν το άτομο σε καλυτέρευση και να ΑΛΛΑΞΟΥΝ τους όποιους κινδύνους ο εγκέφαλος μας διέγνωσε προκαλώντας triggers σε δυο βασικές δράσεις:
Στην περίπτωση ΑΛΛΑΓΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ, το άτομο πρέπει να «διαμορφώσει» ανάλογα τη συμπεριφορά του ώστε να προστατευτεί. Έτσι θα δούμε συμπεριφορές «γκρίνιας» , ή ακόμη κι επιπλέον διεκδίκησης για επιβολή όπως βλέπετε στο σχήμα. Ακόμη και ανάδυση συνομωσιών σε όσους θεωρούν πως όλα αυτά είναι ψέματα θα αναζητήσουν με μανία πληροφορίες στο διαδίκτυο να βρουν αποδείξεις προκειμένου να «προστατευτούν» στην τρέχουσα κατάσταση…
Πρέπει να αναπλαισιώνουμε όταν βλέπουμε έντονες συμπεριφορές και να κοιτάζουμε την ανάγκη που υπάρχει πίσω από αυτή. Πίσω από αυτές τις εξάρσεις υπάρχει πάντα το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και η ανάγκη για προστασία.
Στην περίπτωση της ΑΛΛΑΓΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ μπορούμε να δούμε πόσοι κρυφά έσπευσαν να αποδημήσουν στα χωριά τους και να φύγουν όταν οσφρίστηκαν πως οι πόλεις είναι πλέον απειλητικές αλλά και σε κάθε ανάλογη περίπτωση, η αλλαγή περιβάλλοντος είναι η αίσθηση που έχει ο έφηβος που νιώθει εγκλωβισμένος μέσα στο σπίτι που οι γονείς του τσακώνονται, η αίσθηση που έχει ο άνεργος που τον πλακώνουν οι τέσσερις τοίχοι, η αίσθηση που έχει ο κάθε ένας από εμάς μετά από τόσες μέρες καραντίνας πως «τι θα γίνει τελικά» θέλουμε να βγούμε από εδώ μέσα…
Γιατί έχουν τόσο μεγάλη επίδραση πάνω στη λογική οι στρατηγικές αντιμετώπισης;
ΟΙ έρευνες του Lazarus & Moos (1981, 1984) έδειξαν πως αν δεν αναλάβει δράση αυτός ο μηχανισμός άμυνας τότε το άτομο «απασφαλίζεται» και πέφτει σε απώλεια ελέγχου διαχείρισης του εγώ του καθώς αισθάνεται ότι έχει ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΕΙ η προσωπική του ικανότητα διαχείρισης του ηθικού του. Κανένας δε θέλει να παραδώσει αμαχητί το ηθικό του. Προτιμά να γίνει επιθετικός παρά να παραδοθεί έτσι. Είναι στο γονίδιο μας σαν καθαρόαιμα θηλαστικά.
Η ψυχολογική αυτή διαδικασία ενεργοποίησης των στρατηγικών αντιμετώπισης ονομάζεται ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ στο προσωπικό ΑΓΧΟΣ ΥΓΕΙΑΣ και ΦΟΒΟ ΘΑΝΑΤΟΥ.
(Palliative Self Care – Lazarus 1981)
Για να ανακουφίσουμε τον εαυτό μας από τον πανικό χρησιμοποιούμε δυο βασικές τεχνικές εσωτερικές: ADAPTATION & NORMALIZATION = ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ & ΕΚΛΟΓΙΚΕΥΣΗ
Την Προσαρμογή συναντάμε πιο συχνά μέσα κι από την έκφραση του θυμού γιατί ένα από τα στάδια της προσαρμογής είναι και ο θυμός. Για να φτάσεις στην προσαρμογή θα περάσεις κι από το θυμό και τις εξάρσεις. Αυτό εξαρτάται κι από την προσωπικότητα του ανθρώπου, το περιβάλλον σου, από ποιους περιστοιχίζεσαι και κυρίως πως κάνεις anger resolution δηλαδή πως έχεις εκπαιδευτεί να διαχειρίζεσαι το θυμό σου.
Η εκλογίκευση είναι μια σοφή τεχνική, όπου εξετάζεις τις σκέψεις σου και την πιθανότητα της εγκυρότητας τους. Ελέγχεις και συγκρίνεις με το παρελθόν αν έχει ξανασυμβεί κάτι ανάλογο και μπορείς ακόμη καλύτερα να το συζητήσεις ανοικτά σε διάλογο με ένα ψύχραιμο άτομο για να δεις αν όντως έχει εγκυρότητα ο συλλογισμός σου. Η τεχνική της εκλογίκευσης είναι ένα ωραίο διαλεκτικό ταξίδι που βοηθά τόσο στη διαχείριση των αρνητικών σκέψεων όσο και στη σύναψη όμορφων δεσμών και ειρηνικού διαλόγου μέσα στην οικογένεια.
- Ο περιορισμός στο σπίτι έχει πολλές παράπλευρες αναδυόμενες δυσκολίες: Οι οικογενειακές σχέσεις φαίνεται να δοκιμάζονται. Υπό το άγχος και την πίεση των ρευστών εργασιακών δεδομένων και της γενικότερης ανασφάλειας, τα ξεσπάσματα είναι επιφανειακά ή αναδύονται βαθύτερες διαφορές, καλά φυλαγμένες;
Με το πλήθος των μέτρων κοινωνικής απομάκρυνσης που υπάρχουν για τον έλεγχο της εξάπλωσης του κορωνοϊού, ίσως ξοδεύετε περισσότερο χρόνο με το σύντροφό σας από ποτέ άλλοτε.
Αν και οι δύο εργάζεστε από το σπίτι και χωρίς να βγείτε τα βράδια, υπάρχει πιθανότητα να αρχίσετε να νιώθετε μεγαλύτερη πίεση, ίσως και δυσαρέσκεια που ξοδεύετε τόσο χρόνο μαζί. Ίσως, να συμβαίνει ότι αισθάνεστε πως καταπατιέται ο «ζωτικός σας χώρος» – comfort zone!
Ας έχουμε το νου μας, λοιπόν, σε 4 συμπεριφορές κλειδιά, οι οποίες θα βάλουν φωτιά και θα πυροδοτήσουν καυγάδες και ίσως θα οδηγήσουν τη σχέση σε άσχημα μονοπάτια:
- ΚΡΙΤΙΚΗ:
Είναι σαν να περιμένετε τον/τη σύντροφο σας στη γωνία να κάνει ή να πει κάτι λάθος και να πεταχτείτε κατευθείαν να κάνετε παρατήρηση και να τον/την «μαμαδίσετε» όπως λέμε στη συμβουλευτική ζεύγους.
Ιδιαίτερα σε μια τέτοια περίοδο, μπορεί να παρακολουθείτε με ζήλο …τα ελαττώματα του συντρόφου σας, ή και να μη λέτε τίποτα για να αποφύγετε τις συγκρούσεις. Αλλά να «εμφιαλώνεται» ο θυμός και η απογοήτευση, ώσπου θα μετατραπούν σε δυσαρέσκεια, την οποία και θα εκφράσετε εκρηκτικά κάποια στιγμή επικρίνοντας το σύντροφό σας.
Οι ψυχολόγοι εξηγούν ότι η κριτική περιλαμβάνει άκαμπτες δηλώσεις «πάντα» και «ποτέ», όπως «πάντα πρέπει να έχεις την τελευταία λέξη» ή «να μην ακούσεις ποτέ», «εσύ θα κάνεις του κεφαλιού σου».
- ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΣΗ – ΕΙΡΩΝΕΙΑ
Η δεύτερη καταστροφική συμπεριφορά είναι η περιφρόνηση/ ειρωνεία. Αυτή η συμπεριφορά ορίζεται ως προσβολή του/της συντρόφου σας. Οι άνθρωποι το κάνουν αυτό στη σχέση προφορικά χρησιμοποιώντας σαρκασμό ή απλώς κοιτώντας ψηλά, αγανακτώντας για αυτό που ακούν ή γελώντας αποφεύγοντας την οπτική επαφή ή δείχνοντας τον άλλον και γελώντας.
Ένα παράδειγμα είναι όταν ο/η σύντροφός σας μιλάει σε εσάς και λέτε «πάλι τις ίδιες βλακείες λες» χωρίς να ακούσουμε προσεκτικά τι προσπαθούν να πουν ή την ανάγκη τους να μας εκφράσουν αυτό που θέλουν.
- ΣΥΝΕΧΗΣ ΑΜΥΝΑ
Όταν η στρατηγική σου είναι η συνεχής άμυνα και είσαι συνέχεια το θύμα της κατάστασης… Αυτή η συμπεριφορά ορίζεται ως αντεπίθεση, συνήθως ως ανταπόκριση στην αντιληπτή κριτική. Οι άνθρωποι το χρησιμοποιούν ως μια στρατηγική για να προστατεύσουν τον εαυτό τους όταν νιώθουν θύματα. Αναθέτουν την ευθύνη των συντρόφων τους για να τους προκαλέσουν πόνο κι ενοχές.
Θα την παρατηρήσετε αυτή την αμυντική στάση σε άτομα που θα εκφράσουν ταυτόχρονα ότι αισθάνονται συνεχώς επικριμένοι, παρανοημένοι και κατηγορούμενοι από τον σύντροφό τους χωρίς αιτία και έχουν μια «έχω δίκιο και κάνω λάθος» στάση…..
Πολύ προβληματική συμπεριφορά με πολύ μεγάλη δυσκολία συνεννόησης.
Είναι ένας μηχανισμός άμυνας του εγώ όπου θέλει να επιδεχτεί περισσότερο γονεϊκή φροντίδα και κατανόηση παρά επίλυση σε επίπεδο ενηλίκων ακόμη και στις αποφάσεις που παίρνει για να κρατά αυτή τη στάση συνέχεια…..
- ΣΤΑΜΑΤΩ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ / ΣΙΩΠΗ (STONE WALLING)
Αυτή η συμπεριφορά καθορίζεται από περίπλοκους ελιγμούς για να αποφευχθεί η αλληλεπίδραση με ένα σύντροφο. Οι άνθρωποι που πέφτουν συχνά θα σταματήσουν να επικοινωνούν με το σύντροφό τους, με εξαίρεση τις αρνητικές μη λεκτικές χειρονομίες.
Η μεγάλη ερώτηση λοιπόν είναι τι κάνουμε;
Τα περισσότερα ζευγάρια ανησυχούν όταν βλέπουν σύννεφα στη σχέση τους.
Όμως, στην Οικογενειακή Συμβουλευτική αυτό που κοιτάζουμε είναι μεταξύ των συναλλαγών του ζευγαριού Θετικών και Αρνητικών να υπάρχει ένα ratio 5:1, ώστε η σχέση να έχει μια βάση για να γίνει διάλογος. Και να μπορέσει να πάει μπροστά.
Αν περισσότερες από τις μισές συναλλαγές του ζευγαριού τις χαρακτηρίζουμε αρνητικές και καταστροφικές τότε το ζευγάρι πρέπει οπωσδήποτε να χωρίσει.
Αν όμως το ratio είναι καλύτερο από 5:1 τότε μιλάμε για ένα λαμπρό μέλλον.
Τι πρέπει να κάνουμε για να επικοινωνούμε σωστά;
1) Σταματάμε να λέμε εγώ θέλω – λειτουργεί το εμείς
2) Ακούμε τα συναισθήματα και των 2 και τα σεβόμαστε
3) Δεν κάνουμε παρατηρήσεις ο ένας στον άλλον σαν να είμαστε οι γονείς ο ένας του άλλου. Αυτό σταματά ΑΜΕΣΑ
4) Κάντε μια νέα ρουτίνα μαζί, να έχει ενδιαφέρον, χωρίς τα παιδιά. Κάτι δικό σας εντελώς
5) Αφήστε προσωπικό χώρο, ατομικό, κάθε μέρα 1 ώρα για τον κάθε ένα, να κάνει ό,τι θέλει, με όποιον θέλει
6) Δημιουργήστε την αίσθηση της «ασφάλειας» στη σχέση και μην προκαλείτε ο ένας τον άλλον με ζήλια και διάφορα κενά
7) Δείχνουμε την αγάπη μας με πράξεις κι όχι απαραίτητα με συνεχείς επιβεβαιώσεις οι οποίες κουράζουν.
Η έλλειψη δεξιοτήτων σχέσης / διαπροσωπική ικανότητα – που δεν είναι ανοιχτή στην εξεύρεση λύσεων και στην παραδοχή οποιουδήποτε σφάλματος για την κατάρρευση της σχέσης – είναι ένας άλλος βασικός παράγοντας για τη διάλυση των σχέσεων. Επομένως, είναι σημαντικό να κάνετε το καλύτερο δυνατό για να εργαστείτε στη σχέση σας αυτή τη στιγμή.
- Η αθωότητα της αυθόρμητης αγκαλιάς και του φιλιού φαίνεται να χάνεται …
Κανείς μας αυτή τη στιγμή δεν ξέρει εάν θα μπορέσουμε να επανέλθουμε στους προ COVID-19 αυθόρμητους, φιλικούς και όχι μόνο, εναγκαλισμούς και χαιρετισμούς.
Με ποια ψυχολογία θα υποδεχτούμε την ημέρα της «απελευθέρωσης»;
Είναι η εποχή του Covid 19 που είμαστε όλοι εγκλωβισμένοι στα σπίτια μας κι όμως η δραστηριότητα στα internet dating apps έχει αυξηθεί όσο ποτέ μας δείχνουν οι έρευνες…
Οι άνθρωποι δε θα πάψουν ποτέ να ψάχνουν για αγάπη, έρωτα, σχέση, επαφή και συντροφιά! Οι εφαρμογές το βλέπουν προφανώς αυτό ως καλό φαινόμενο: Ορισμένοι ελπίζουν ότι οι πλατφόρμες τους θα γίνουν τρόπος ζωής για να παραμείνουν οι άνθρωποι συνδεδεμένοι και να συναντιούνται ηλεκτρονικά οι άνθρωποι χωρίς να φύγουν ποτέ από τα σπίτια τους, ειδικά εάν προσφέρουν φωνητικές βιντεοκλήσεις μέσω της εφαρμογής…
Το πρόβλημα είναι τι γίνεται μετά.
Κάποια μέτρα δε θα αρθούν ποτέ. Το πλύσιμο των χεριών. Η τακτική απολύμανση. Η αποφυγή των φιλιών. Κάποιες μαθημένες συμπεριφορές αιώνων πρέπει να ξεμαθευτούν και να διδαχτούμε νέες.
Οι αξιωματούχοι του ΠΟΥ έχουν μοιραστεί εναλλακτικούς χαιρετισμούς όπως:
- Κούνα το χέρι σου
- Ακουμπήστε τους αγκώνες
- Ασιατική υπόκλιση
Η γαλλική κυβέρνηση προειδοποίησε επίσημα τους πολίτες της να μη φιλιούνται μεταξύ τους στα μάγουλα και η Ισπανία έχει δώσει οδηγίες στους λάτρεις να μη φιλήσουν τα αγάλματα της Παναγίας και του Ιησού, οπότε καταλαβαίνουμε όλοι πως αν οι Γάλλοι πάψουν να φιλιούνται τότε τα πράγματα είναι σοβαρά.
Τι είναι όμως μαθημένη συμπεριφορά;
Το φιλί στο χαιρετισμό δεν είναι «αυθόρμητη» συμπεριφορά.
Ο άνθρωπος σαν θηλαστικό έχει ελάχιστες «αυθόρμητες» συμπεριφορές κι αυτές είναι σχετικές με την κάλυψη των ενστίκτων του. Το φιλί στο χαιρετισμό και η χειραψία είναι «μια μαθημένη κοινωνική συμπεριφορά» η οποία έχει επικρατήσει εδώ και αιώνες και μιμείται από γενιά σε γενιά.
Μια μαθημένη συμπεριφορά είναι μια δεξιότητα ή μια δράση που αναπτύσσεται βλέποντας ή τους λένε να κάνουν. Συνήθως, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι να παρακολουθείτε, εξ ου και ο όρος «monkey see , monkey do». Στα ελληνικά, έχουμε μια εξαιρετική έκφραση «Επανάληψη μήτηρ μαθήσεως».
Είδατε όλοι πως μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα μάθαμε σχεδόν όλοι να πλένουμε χέρια, να κάνουμε απολύμανση, να φοράμε γάντια, να ακολουθούμε διαδικασίες.
Ομοίως, θα μάθουμε και χωρίς χειραψία και φιλιά αν από αυτό εξαρτάται η μετάδοση μιας μολυσματικής ασθένειας και η προστασία των ευάλωτων συνανθρώπων μας.
Στο επίπεδο της ρομαντικής γνωριμίας και εφόσον ένα ζευγάρι γνωρίζεται καλά, φυσικά, ο αυθορμητισμός δε θα χαθεί αλλά πρώτα πλένουμε χέρια!
Καλή υγεία σε όλους!
Πηγή: dailypharmanews.gr
POST A COMMENT.