Σάββατο 21 Οκτωβρίου 2017 και ώρα 11:00 π.μ. Μια ενδιαφέρουσα ματιά στο παρελθόν της ελληνικής τέχνης: Επίσκεψη των Φίλων στην έκθεση «Οι πρώτοι Έλληνες Μοντερνιστές και ο Ελευθέριος Βενιζέλος». Επετειακό αφιέρωμα της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτζου στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Λ. Βασιλίσσης Σοφίας αρ. 22
Αγαπητοί Φίλοι,
Συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια από τη δημιουργία της περιώνυμης «Ομάδας Τέχνη», μιας ομάδας πρωτοπόρων εικαστικών – ζωγράφων και γλυπτών – που αμφισβήτησαν τον ακαδημαϊσμό της Σχολής του Μονάχου, καθιερωμένη αισθητική αντίληψη της εποχής και με τις δημιουργίες τους έθεσαν τις βάσεις του μοντερνισμού στη νεότερη ελληνική τέχνη αλλά και συνδέθηκαν με τις πολιτικές εξελίξεις της χώρας μας και μάλιστα με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, η κυβέρνηση του οποίου είχε επιδείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα προοδευτικά κινήματα στο πλαίσιο του ευρύτερου εκσυγχρονισμού της. Σε αυτή την πολλαπλά σημαίνουσα επέτειο, η Εθνική Πινακοθήκη διοργανώνει μια μεγάλη έκθεση με στόχο να ανασυστήσει, στο μέτρο του δυνατού, τις δυο εμβληματικές εκθέσεις που αποτέλεσαν τις κορυφαίες εκδηλώσεις της ομάδας. Με πρώτη την εμφάνισή της, την παραμονή των Χριστουγέννων του 1917, στην οδό Φιλελλήνων 17, στα γραφεία της εφημερίδας Ελεύθερος Τύπος, που ήταν όργανο του κόμματος των Φιλελευθέρων και είχε Διευθυντή μια φωτισμένη προσωπικότητα, το δημοσιογράφο Ανδρέα Καβαφάκη, που ήταν όχι μόνο ο οικοδεσπότης αλλά και ο χορηγός της έκθεσης. Η έκθεση εγκαινιάσθηκε με μεγάλη λαμπρότητα από τον ίδιο τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, παρουσία του νεαρού βασιλέα Αλεξάνδρου και πλήθους κόσμου. Η παρουσία των δυο υψηλών επισκεπτών στο χώρο ερμηνεύθηκε σαν μια κίνηση ενδεικτική της προσπάθειας εθνικής συναίνεσης μετά τον εθνικό διχασμό. Ας μην λησμονούμε ότι τόσο ο πρωθυπουργός όσο και ο Αλέξανδρος όφειλαν τον πρόσφατο διορισμό τους στην παρέμβαση των δυνάμεων της Αντάντ, κυρίως των Γάλλων. Ήταν ο επίλογος του εθνικού διχασμού, που κατέληξε στο διωγμό του Κωνσταντίνου και την αντικατάστασή του από το δευτερότοκο γιο του Αλέξανδρο. Η κοινή παρουσία τους σηματοδοτούσε πολλαπλά μηνύματα, πολιτικά και πολιτιστικά. Ο Βενιζέλος παρέμεινε πολλή ώρα στην έκθεση, συνομίλησε με τους καλλιτέχνες, υποσχέθηκε να λάβει μέτρα για την ενίσχυση των τεχνών και έδωσε εντολή να αγοραστούν έργα τους. Η Λέσχη των Φιλελευθέρων αγόρασε 11 έργα, τα οποία θα δούμε και στο επετειακό αφιέρωμα. Η έκθεση γνώρισε πολύ μεγάλη ανταπόκριση τόσο στον Τύπο, όπου οι κριτικές ήταν διθυραμβικές, όσο και στο κοινό που κατέκλυζε κάθε μέρα τη μικρή αίθουσα της οδού Φιλελλήνων 17, ενώ πουλήθηκαν και πολλά έργα, τα οποία οι καλλιτέχνες φρόντιζαν να αντικαταστήσουν.
Ποιοι όμως ήταν οι μοντερνιστές καλλιτέχνες της «Ομάδας Τέχνη»; Η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης και επιμελήτρια της έκθεσης Καθηγήτρια κ. Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα σχολιάζοντας σχετική φωτογραφία, στο άρθρο της «Ένα σαλόνι ή ένα σαλόν;» (εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, ΕΠΟΧΕΣ 17-18 Δεκεμβρίου 2016) σημειώνει: «Η «Ομάδα τέχνη» δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Νικολάου Λύτρα (1883-1927), γιου του γενάρχη της Σχολής του Μονάχου Νικηφόρου Λύτρα. Ο Νικόλαος ήταν τότε τριάντα τεσσάρων χρονών και είχε ήδη καθιερωθεί ως μοντέρνος ζωγράφος με τολμηρές καινοτομίες στο έργο του. Οι περισσότεροι από τους καλλιτέχνες της Ομάδας ήταν συνομήλικοι και φίλοι του Λύτρα. Είχαν γεννηθεί γύρω και μέσα στη δεκαετία του 1880, εκτός από τον πρεσβύτερο Οδυσσέα Φωκά (1857-1946) και τον νεότερο Περικλή Βυζάντιο (1893-1974). Ανάμεσά τους θα συναντήσουμε λαμπρά ονόματα, όπως ο Αλεξανδρινός Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967), ή ο Κωνσταντινοπολίτης Κωνσταντίνος Μαλέας (1879-1928), άξιους ζωγράφους με έργο λιγότερο προβεβλημένο, όπως ο Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης (1881-1955), ο Κερκυραίος Λυκούργος Κογεβίνας (1887-1940), ο Νικόλαος Οθωναίος (1877-1950), ο Όθων Περβολαράκης (18871974). Στα πιο αφανή μέλη της Ομάδας ανήκαν οι Σταύρος Καντζίκης (1885-1958) και Δημήτριος Στεφανόπουλος (1881-1932). Δυο γλύπτες συμπλήρωναν την Ομάδα: ο Μιχάλης Τόμπρος (1889-1974), που έμελλε να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην εισαγωγή του μοντερνισμού στη γλυπτική, τόσο με το έργο του όσο και με τη διδασκαλία του ως καθηγητής στην ΑΣΚΤ, και ο λιγότερο γνωστός και πιο παραδοσιακός Γρηγόριος Ζευγώλης (1886-1950). Άλλοι από τους καλλιτέχνες της Ομάδας είχαν κάμει μεταπτυχιακές σπουδές στο Μόναχο και άλλοι στο Παρίσι. Όλα τα μέλη της Ομάδας ανήκαν πριν στον «Σύνδεσμο των Ελλήνων Καλλιτεχνών», που είχε ιδρυθεί το 1910 με Πρόεδρο το Γεώργιο Ιακωβίδη και συγκέντρωνε όλους σχεδόν τους εικαστικούς της εποχής. Οι καλλιτέχνες του Συνδέσμου παρουσίαζαν τα έργα τους κάθε δυο χρόνια στις Πανελλήνιες εκθέσεις. Οι επίσημες εκθέσεις της Αθήνας φιλοξενούνταν συνήθως είτε στο Ζάππειο είτε στον Παρνασσό. Σε μια παρεξήγηση κατά την προετοιμασία της Πανελλήνιας του 1917 οφείλεται η αποχώρηση του Νικολάου Λύτρα από τον Σύνδεσμο και η απόφασή του να δημιουργήσει την «Ομάδα Τέχνη». Η επιλογή ενός άτυπου χώρου για την έκθεσή τους, τα γραφεία μιας εφημερίδας, υπογράμμιζε τη βούλησή τους για ρήξη». Η «Ομάδα Τέχνη» συμμετέσχε επίσης στην ελληνογαλλική έκθεση που είχε γίνει στις αίθουσες της διαφημιστικής εταιρείας «Ανατολή», στις αρχές του 1919. Εξαιρετικά σημαίνουσα, όχι μόνο από καλλιτεχνική αλλά και από πολιτική άποψη, μπορεί να θεωρηθεί η τρίτη και τελευταία έκθεσή της, με 200 έργα ζωγραφικής, χαρακτικής και γλυπτικής, που οργανώθηκε στο Παρίσι, στην γκαλερί “La Boétie” και εγκαινιάστηκε στις 2 Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους (1919) από τον ίδιο τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος βρισκόταν στη γαλλική πρωτεύουσα για το Συνέδριο της Ειρήνης. Η αξία της έκθεσης του Παρισιού έγκειται στην απόφαση του ευφυούς Ελευθερίου Βενιζέλου, να συνδέσει μια μεγάλη ιστορική στιγμή, όπως ήταν το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και το Συνέδριο της Ειρήνης, με ένα καλλιτεχνικό γεγονός που αποσκοπούσε να προβάλει τις πνευματικές δυνάμεις της σύγχρονης Ελλάδας και την τέχνη ως άνθος της ειρήνης. Να σημειώσουμε ότι με την τελευταία αυτή έκθεση φαίνεται να τίθεται σε εφαρμογή ένας νόμος της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων που προέβλεπε την οργάνωση εκθέσεων στο εξωτερικό για την προβολή της χώρας μας.
Χορηγός του επετειακού αφιερώματος: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Γενική επιμέλεια της έκθεσης: Όλγα Μεντζαφού-Πολύζου, επίτιμη Διευθύντρια Συλλογών της ΕΠΜΑΣ Μουσειογραφικός σχεδιασμός: Σόνια Χαραλαμπίδου, αρχιτέκτονας, ομότιμη καθηγήτρια του ΕΜΠ Την έκθεση συνοδεύει λαμπρός κατάλογος, που τυπώθηκε με τη χορηγία της ALPHA BANK.
Ομιλητής μας ο έξοχος Ιστορικός Τέχνης και πολύ αγαπητός Φίλος του Συλλόγου μας, Καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.) κ. Δημήτρης Παυλόπουλος, στον οποίον εκφράζουμε τις θερμότατες ευχαριστίες μας.
Δηλώσεις συμμετοχής έως την Παρασκευή 20 Οκτωβρίου 2017. Τηλέφωνα: 210 3255498 (λειτουργεί αυτόματος τηλεφωνητής) και 210 3256756 (Τρίτη έως Παρασκευή 10:00 – 14:00).
Με Φιλικούς Χαιρετισμούς,
Ο Πρόεδρος Η Γενική Γραμματεύς Καθηγητής Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης Έφη Θ. Σπυροπούλου
Χορηγός επικοινωνίας: Ένωση Ανταποκριτών Ελληνικού Τύπου Εξωτερικού
POST A COMMENT.